Unikatowy obszar

Macierowe Bagno

Macierowe Bagno to unikatowy na skalę Europejską prywatny obszar dzikich terenów zielonych położony w ścisłej aglomeracji warszawskiej.

Ponad 6 hektarowe torfowisko przeplatane wydmami pozostaje prawdziwie dziką oazą fauny i flory.

Dotrzeć można tutaj nie tylko samochodem (od stacji Metro Śródmieście – dystans pokonujemy w 20 minut poza godzinami szczytu), ale również miejskimi środkami transportu ( Rondo Międzylesie, Rondo Centrum Zdrowia Dziecka).

Ogromny teren położony jest bezpośrednio przy granicy z Mazowieckim Parkiem Krajobrazowym i praktycznie w całości znajduje się pod opieką Fundacji Pro Ambiente (więcej TUTAJ).

Obszar podzielony jest na trzy strefy:

I Strefa Północna

Użytkowa – gdzie znajdują się zagroda dla koni, kwietna łąka, mikro bio-warzywnik oraz drewniany podest przeznaczony na letnie warsztaty i eventy. Tu rozpoczynać się będzie pierwszy etap planowanej ścieżki edukacyjnej.

II Strefa Centralna

Obowiązuje tu już strefa ciszy i wstęp mają tylko osoby przebywające na terenie ośrodka.

III Strefa Południowa

Obejmującą chroniony teren rozlewiska sięgający aż do okalającej teren od południa leśnej drogi.

Historia Torfowiska

Ludzie i historia powstania obecnego krajobrazu.

O bioróżnorodności fauny i flory na terenie dawnych wyrobisk torfowych wiemy całkiem sporo, ale o prawdziwej historii tego miejsca niełatwo znaleźć informacje.

Na szczęście historia żyje w ludziach – a my mieliśmy szczęście gościć w Fundacji Osobę, Potomkinię (w czwartym pokoleniu) Pana Jana Adasiaka, którego losy ściśle splatają się z Macierowym Bagnem.

Jan Adasiak ( ur. w 1884 r. w okolicach Piotrkowa) to samodzielny i ciężko pracujący, młody przedsiębiorca, który w okresie międzywojennym, z sukcesem wdraża się w bardzo obiecujący na owe czasy biznes : wydobycie torfu. Surowiec ten – od przełomu XIX i XXw- w Europie jest bardzo pożądany.

W podwarszawskiej Zielonce gdzie pan Jan (wraz żoną, panią Marianną, dwiema córkami i synem) zamieszkuje na przełomie lat 20 i 30-stych XX wieku – eksploatuje swoje pierwsze torfowiska. Jednak okoliczne złoża kurczą się i po wyczerpaniu rodzina podąża „za torfem”, przeprowadzając się w okolice obecnych terenów pogranicznych Międzylesia i Wesołej, gdzie torfowy potencjał bagiennych terenów wykorzystuje już rodzina Majkowskich.

Państwo Adasiakowie zamieszkują domek na wzgórzu w lesie, nieopodal wyrobiska gdzie pracują, wspólnie pozyskując złoża należące do Majkowskch.

Niestety początek II wojny Światowej tragicznie zapisuje się w losach obu rodzin. Pan Konstanty Majkowski trafia do obozu jenieckiego w Niemczech, a na dom Adasiaków spada bomba niszcząc posesję.
W tej sytuacji Jan Adasiak decyduje się szybko odkupić, od zarządzającej majątkiem w imieniu męża- Majkowskiej, kopalnię torfu wraz z przyległym domostwem i staje się posiadaczem 15 morgów (8 ha) Kolonii Macierowe Bagno. Na mocy aktu notarialnego z 1941 roku, zobowiązuje się on, oprócz uiszczenia zapłaty, wydobyć i dostarczyć do warszawskiego domu wdowy Majkowskiej 3 tony torfu. To pięknie obrazuje na jak wielką skalę wydobywana była kopalina na Macierówce.
Od 1941 roku wraz z rodziną i dwunastoma najętymi pracownikami fizycznymi, pozyskującymi ręcznie torf, do początków lat 50- tych, przedsiębiorstwo intensywnie dostarcza na rynek torf medyczny -wyższej jakości i o innej cenie rynkowej oraz torf opałowy, który jest niejako tańszym odpadem.

Unikatowy obszar

Wyrobiska torfowe pogłębiają się szybko – sięgają kilkunastu metrów, a płaski niegdyś teren ewoluuje krajobrazowo i przyjmuje formę niecki ( widocznej wyraźnie do dziś). Taka rzeźba ułatwia wykładanie wydobytego torfu na brzegi – tak by ułatwić załadunek i transport.

Powstałe w wyniku wydobycia ogromne doły po wyeksploatowaniu zasypywane są ziemią lub sztucznie zalewane wodą, co niestety wymaga problematycznego w tym terenie systemu melioracyjnego aby zapobiec zalewaniu przyległych terenów rolniczych.
Przy współpracy z sąsiadem powstaje jednak rozwiązanie w postaci rowu melioracyjnego ( mniej więcej w połowie długości obecnej grobli zachodniej) , który odprowadza nadmiar wody deszczowej nagromadzonej w 4 stawach wyrobiskowych połączonych kanałami.
Rodzina Adasiaków prowadzi również uprawę rolną stosując gospodarkę płodozmianową ( fasola, ogórki, pomidory, sałata) oraz prowadzi niewielki sad ( śliwy i jabłonie).

Pod koniec wojny, kiedy sprzedaż torfu jest utrudniona, właśnie ta rolnicza działalność ratuje przed głodem rodzinę. Pan Jan wozem konnym wozi warzywa na handel do Warszawy i dzięki temu udaje się przetrwać jego najbliższym.
Biznes torfowy upada całkowicie w latach 50- tych.

Na początku lat 70-tych, po śmierci Pana Jana, jego dzieci sprzedają większą część ziem trzem nowym właścicielom ( którzy budują domy i osiedlają się przy nowo nazwanej i podzielonej geodezyjnie ulicy Torfowej ). Po sąsiedzku prowadzona jest również zmiennie działalność nie tylko rolnicza; pieczarkarnia, gabinet weterynaryjny, pracownia RTG, wypożyczalnia kajaków.

W rękach potomków Adasiaków zostaje siedlisko wraz z małym domem i zabudowania gospodarcze ( ich zgliszcza i pozostałości murów ostały się do dzisiaj- schowane pod konarami zawalonych drzew) i pozostała część ziemi rolnej, którą następnie córka i wnuczka pana Adasiaka uprawiają aż do połowy lat 90-tych. Staw należący do nich zostaje zarybiony przez wnuka i przez kilka lat jest prywatnym łowiskiem pośród pięknego leśnego krajobrazu.

Niestety powodziowe lato pod koniec lat 90 – tych, z nieprzewidywalnie wysokimi opadami deszczu powoduje całkowite zalanie uprawnych pól. Bezpośrednią przyczyną podtopienia jest również zasypanie kanału melioracyjnego przez ówczesnego sąsiada, który nie zgodził się na przyjęcie tak wielkich ilości spływających wód. Rodzina nie jest wówczas w stanie sfinansować kosztów ponownej melioracji. Macierowe Bagno zaczyna przypominać jeden wielki staw, a woda podtapia praktycznie wszystkie sąsiednie polne działki. Od tamtej pory znaczna część terenu pozostaje pod wodą.

W miejscowych zagłębieniach potorfowych powstają malownicze zbiorniki epizodyczne, w których pojawia się różnorodna fauna i flora, a krajobraz przypomina dzikie naturalne rozlewiska, tworzące niepowtarzalny klimat. Podczas silnych mrozów zalegająca woda zamarza tworząc gładka taflę, przyciągając amatorów łyżew i ślizgawek, latem spacerowicze skuszeni pięknem flory i fauny tego miejsca zwiedzają okolicę.

Właściciele apelują jednak o przestrzeganie zakazu wejścia, ponieważ czarne stawy stworzone po wyrobiskach, były w latach 70-tych głębokie na blisko 4 metry i nieznana jest obecnie ich głębokość, a cały teren jest prywatny.

Proszą też o nie zaśmiecanie, abyśmy wszyscy mogli cieszyć się pięknem natury.

Fauna i flora

Obecnie lista samych roślin naczyniowych Macierowego Bagna liczy ogółem 140 gatunków, w tym 10 objętych ochroną prawną (ściśle chronione: widłaki jałowcowaty i goździsty, bagno zwyczajne Ledum palustre, pływacz drobny, rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia, rosiczka pośrednia, objęte ochroną częściową: bluszcz pospolity, grzybienie białe Nymphaea alba, kalina koralowa, kruszyna pospolita Frangula alnus) (Stolarz, 2012).

Ponadto, Bagno jest też miejscem występowania rzadkich grzybów i porostów, w tym mąkli tarniowej i płucnicy modrej, których obecność świadczy o bardzo niskim stopniu zanieczyszczenia powietrza. Obszar ten charakteryzuje się również zróżnicowaną fauną, gdzie wśród ptaków można obserwować żurawie, czaple białą, bociany, perkozka, kobuza, dzięcioła czarnego, czeczotkę. Często na terenie pojawiają się sarny, łosie, żaby moczarowe, żmije i węże.